Ёсць пытаннеСкладанае пытанне: Ці можна крытыкаваць сваю краіну, калі ты з яе з'ехаў?

Сама пастаноўка пытання «ці мае права хтосьці нешта казаць» досыць таталітарная і савецкая. Вядома, усе маюць права казаць што заўгодна, і ні ў кога не павінна паўставаць нават думкі, ці мае ён права разважаць або ён не. Іншая справа, што чалавеку, які з'ехаў з краіны, калі ён стала з'ехаў і адарваўся ад соцыюма, самому не прыйдзе да галаву разважаць аб унутрыннем стане рэчаў. Гэта першы фільтр, а другі фільтр — гэта калі чалавек працягвае сочыць за навінамі, але кажа нешта настолькі надарэчнае, што ў нас яго ніхто ўсур'ёз не прымае. Гэтых двух фільтраў, мяркую, дастаткова, каб без усялякіх забаронаў і пагатоў маральных абмежаванняў падзяляць людзей на тых, якія застаюцца ў нашым кантэксце, і тых, якія яго пакінулі.

Я ў гэтым пераканаўся, калі два гады, жывучы не ў Расіі, працягваў пісаць у Расію аб айчыннай палітыцы. Людзі, якія мне казалі: «Вось ты з'ехаў і не можаш пісаць пра Расію», — хутчэй самі выглядалі недарэчна. Менавіта ў фізічнай прысутнасці ў тым ці іншым месцы праблемы няма. Сітуацыя, калі, напрыклад, амерыканец жыве ў Польшчы ці француз — у Нідэрландах, вельмі пашыраная і не бянтэжыць ні амерыканца, ні паляка, ні нідэрландца. Гэта ў нас нейкая дзіўная завядзёнка: калі ты з'ехаў, дык адцінай ўсе повязі, якія цябе звязваюць з радзімай, маўляў, забудзь. А потым ты пішаш вершы пра яе — «отвяжись, я тебя умоляю» (верш Уладзіміра Набокава «Да Расіі». — заўвага рэдакцыі)

Абсалютная большасць расійцаў лічаць, што можна крытыкаваць уладу і быць пры гэтым патрыётам. Нашы апытанні паказваюць, што гэдакае меркаванне 81-82% рэспандэнтаў цягам апошніх гадоў. Іх апаненты складаюць усяго 11-12%. Такі высокі паказнік сведчыць аб тым, што ў грамадстве існуе норма, якая не падвяргаецца сумневу: яна цалкам сцвярджае права людзей крытыкаваць уладу, дзе б яны ні знаходзіліся. Гэтыя звесткі не памянялася таксама сёлета.

У жніўні 2012 года аб магчымасці вольна гаварыць пра сваё стаўленне да палітыкі ўладаў заяўлялі 29% апытаных, у ліпені 2013 года такіх было 33%, у жніўні 2014 гады — 38%. «Крым наш» падняў долю людзей, якія лічаць, што яны могуць свабодна выказвацца. Хоць больш глыбокі аналіз гэтых звестка кажа пра тое, што блізу паловы апытаных пачуваюцца пры гэтым няёмка. У 2012 годзе 35% лічылі, што яны не ўсюды і не ўсё могуць сказаць стасоўна ўлады, 12% казалі, што баяцца і адчуваюць сябе няёмка, выказваючы крытыку. Год таму гэтыя лічбы былі трохі ніжэйшыя — 28 і 6% адпаведна. Пры гэтым людзі спрабуюць схавацца за рознымі адчэпкамі, бо за апошнія два гады рэзка вырасла колькасць тых, хто кажа, што ў яго няма жадання ані патрэбы выказвацца пра палітыку кіраўніцтва краіны.

Крытыка — неад'емнае права кожнага чалавека. У вольнай краіне чалавек не баіцца крытыкаваць дзеянні іншых людзей, арганізацыяў, палітыкаў ды іншых дзяржаў. Толькі гэта павінна быць менавіта крытыка, заўвага пра няслушныя паводзіны, якія было б пажадана выправіць. Крытыка не мае нічога агульнага з беспадстаўным ганьбаваннем, якая часта за яе выдаецца. Розніца паміж імі значная: той, хто крытыкуе, часткова прызнае сваю віну за тое, што здарылася і гатовы сам узяць удзел у выпраўленні таго, што яму не даспадобы. Пры ганбаванні, насупраць, яе суб'ект лічыць сябе маральнай дасканаласцю, а ўсе аб'екты крытыкі — пякельнымі выпаўзнямі. Відавочна, такая пазіцыя з маральнага гледзішча недапушчальная.

Гэты падзел актуальна і для ацэнкі эмігрантамі падзей у іх былой краіне. Станоўчых момантаў у такой ​​крытыкі нямала. Па-першае, заўсёды добра, калі чалавек у эміграцыі цікавіцца лёсам сваёй бацькаўшчыны. Гэта значыць, што ён не парваў з ёй сувязі і ўсё роўна застаецца носбітам сваёй першапачатковай культуры. Па-другое, вядома шмат прыкладаў, калі пад уплывам імігранцкіх ідэяў некаторыя краіны рабілі прарыў у сваім развіцці. Нярэдка гэтыя ідэі вярталіся разам з іх носбітамі, якія ўзначальвалі рэформы. Але тут ёсць і вялікая прастора для памылкі. Густа-часта эмігранты не маюць аб'ектыўнага ўяўленні пра змены, якія адбыліся ў іх былых краінах. Ім здаецца, іх жыццё развіваецца, а на першай радзіме ўсё вядзецца па-старому. Але так бывае вельмі рэдка. Некаторыя краіны ўзору 1990 года і праз 20 гадоў — гэта дзве розныя краіны, і паводле ўмоваў жыцця, і паводле менталітэту жыхароў.

Часта, чытаючы думкі эмігрантаў, здзіўляешся, наколькі іх ацэнка разыходзіцца з рэчаіснасцю. Прычына палягае не толькі ў аддаленасці ад падзеяў, а яшчэ і ў тым, што, жывучы ўжо ў іншай культуры, эмігранты пачынаюць пераймаць стэрэатыпныя ўяўленні аб краіне, прынятыя за мяжой. Таму, калі ў чалавека няма магчымасці спраўдзіць звестак, элементарнае выхаванне павінна ўстрымаць яго ад рэзкіх ацэнак.