ЗдароўеДыхайце глыбей: Як зрабіць паветра ў доме бездакорным

Паветра ў кватэры насамрэч горшае, чым на вуліцы?

Паветра ў памяшканні ў сярэднім у пяць разоў бруднейшае і ў дзесяць разоў таксічнейшае вулічнага. Пры гэтым менавіта ў памяшканнях большасць людзей бавяць да 90 адсоткаў часу. Такую статыстыку падае загадчык лабараторыі вытворцы сістэмы абеззаражання паветра «Поток Интер» Яўген Кобзеў.

Застаялае паветра змяшчае вялікую колькасць мікраарганізмаў — у тым ліку тых, якія патэнцыйна могуць нарабіць шкоду здароўю чалавека. Асноўнай крыніцай мікробаў з'яўляецца сам чалавек. «З паверхні скуры ў паветра трапляюць такія хваробатворныя бактэрыі, як залацісты стафілакок і розныя віды стрэптакокаў, а падчас дыхання, чхання і кашлю — узбуджальнікі сухотаў, розных пнеўманіяў і грыпу», — каментуе Кобзеў.

Патагенныя мікраарганізмы з'яўляюцца ў кватэрах праз тое, што кандыцыянеры, побытавыя ачышчальнікі паветра і прыборы прымусовай вентыляцыі рэдка ці няякасна абслугоўваюць: так, звычайны хатні кандыцыянер, калі не мяняць у ім фільтры, можа стацца рассаднікам ўзбуджальніка легіёнелёза, які ў некаторых выпадках выклікае ў чалавека цяжкую форму пнеўманіі (аж да смяротнага выніку). Змагацца з легіёнелёзам традыцыйнымі дэзынфектантамі практычна няма сэнсу. Можна толькі павялічваць адпорнасць арганізма, паляпшаючы імунітэт, і перашкаджаць размнажэнню бактэрый: своечасова чысціць кліматычную тэхніку, не дапускаць застояў цёплай вады (напрыклад, у воданагравальніках).

Яшчэ адзін тып забруджвання паветра ў кватэры, на які паказвае Яўген Кобзеў, — гэта цвіль: «З паверхні сценак і столі (асабліва ў ванных пакоях) ў паветра могуць трапляць споры плесневых грыбоў, якія выклікаюць прыступы астмы і абвастрэнне хранічных рэспіраторных захворванняў, такіх як хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх, рэспіраторная алергія і лёгачная гіпертэнзія».

Якія крыніцы забруджвання паветра можна вылучыць?

Пыл

Пыл небяспечны тым, што ў ім могуць сяліцца кляшчы. Намеснік галоўнага лекара па медыцынскай частцы тэрапеўт клінікі «МЕДСИ» Алена Глушакова удакладняе, што самі кляшчы бяспечныя для чалавека, але прадукты іх жыццядзейнасці могуць выклікаць развіццё алергічных рэакцый, аж да развіцця бранхіяльнай астмы: «Калі ўвесь час дыхаць пыльным паветрам, то непазбежныя захворванні дыхальнай сістэмы (хранічныя захворванні паражніны носа, глыткі, бронх, лёгкіх), запаленчыя працэсы, галаўныя болі, ўзнікненне раздражнення склізістай абалонкі вачэй праз алергічныя рэакцыі».

Выхлапныя аўтамабільныя газы і прадукты выкіду прамысловых прадпрыемстваў

Пранікаючы праз адчыненыя вокны, яны таксама ствараюць небяспеку для здароўя. Выхлапныя газы ўтрымліваюць аксіды азоту і вугляроду, дыяксід серы, араматычныя вуглевадароды, злучэння свінцу. Яны могуць выклікаць развіццё захворванняў дыхальнай і нервовай сістэм, справакаваць развіццё алергічных рэакцый, скурных захворванняў.

Пах цыгарэт

Тытунёвы дым шкодны не толькі ў момант курэння: у лісцях тытуню шмат алейных смол з высокай пранікальнай здольнасцю, дым ад іх добра ўбіраецца ў вопратку, мяккую мэблю, фіранкі, дываны. Тытунёвыя смолы і нікацін назапашваюцца ў лёгкіх і прыводзяць да іх захворванняў, абвастраюць алергічныя рэакцыі і павялічваюць рызыку захворванняў сэрца. Каб ліквідаваць пах, трэба пастаянна праветрываць памяшканне, мыць тканінавыя абіўкі і шпалеры, прасці тэкстыль, мець у кватэры магутную вентыляцыю або ачышчальнікі паветра з фільтрамі, якія спецыялізуюцца на утрыманні часцінак цыгарэтнага дыму.

Драўняна-стружкавыя пліты і драўняна-валакністыя пліты

ДСП і ДВП — гэта пласты прэсаванай драўніны, якія злучаныя паміж сабой клеем або рознымі смоламі. З гэтага матэрыялу вылучаюцца фармальдэгіды і фенолы — канцэрагены, якія павышаюць верагоднасць ракавых захворванняў. Крыніцай канцэрагенаў, па словах Алены Глушаковай, таксама могуць быць ламінат, лінолеум, дэкаратыўны пластык і танныя аздабленчыя матэрыялы.

У Расіі фармальдэгіды адносяць да другога з пяці класаў небяспекі, дзе першы — самы сур'ёзны. Кароткатэрміновы кантакт з прадметамі, якія вылучаюць фармальдэгід, не наробіць шкоды, а вось пастаяннае знаходжанне ў адной з ім кватэры можа выклікаць скурныя рэакцыі (раздражненне, сверб, высып), запалення вачэй, млявасць, частыя галаўныя болі, бессань. Пры гэтым пакуль крыніца канцэрагенаў ізаляваная, напрыклад, мэбля з ДСП, ламінаваныя або пакрытая шпонам, — шкода мінімальная, але любое пашкоджанне паверхні станецца месцам выдзялення фармальдэгіду.

---

Мэбля з ДСП вылучае фармальдэгіды і фенолы — канцэрагены, якія павышаюць верагоднасць ракавага захворвання.

---

Кілімок каля ўваходных дзвярэй

З вуліцы мы можам прынесці разам з брудам і пылам хваробатворныя мікраарганізмы. У 2008 годзе Універсітэт Арызоны правёў даследаванне: на падэшвах абутку выявілі больш за 400 тысяч розных бактэрый. У вялікай колькасці на абутку пераносіцца кішачная палачка, палачка Фрыдлендэра і Serratia ficaria — гэтыя бактэрыі выклікаюць інфекцыі мачавыводзячых шляхоў і рэспіраторныя інфекцыі. Такім чынам дадому можна прынесці і хімікаты: часціны бензіну пасля шпацыру пад дажджом, таксічныя ўгнаенні з газона, смолы з асфальту або рэагенты для растварэння снегу з зімовых вуліц.

Ртуць

Гэтае рэчыва першага класа небяспекі. Калі разбіць градуснік і хоць бы адзін шарык ртуці закаціўся за мэблю або ў шчыліну паркета, то ртуць у кантакце з паветрам будзе вылучаць таксічныя рэчывы. Менавіта таму важна цалкам сабраць і утылізаваць яе, а затым правесці абеззаражанне рошчынай марганцоўкі ўсіх паверхняў, якіх яна датыкнулася.

Каля 80 адсоткаў удыханых пароў ртуці затрымліваецца ў арганізме. Чым даўжэй ўздзеянне і чым больш лятучых часціц ртуці паступіла ў арганізм, тым больш небяспечны таксічны эфект. Вострае атручванне парамі ртуці праяўляецца ў разладзе кішачніка, ванітаванні, набраканні дзёсен. Характэрны заняпад сардэчнай дзейнасці, пульс становіцца рэдкі і кволы, чалавек можа страціць прытомнасць. Пры хранічным атручванні з'яўляюцца металічны прысмак у роце, рыхласць дзёсен, моцны слінацёк, лёгкая ўзбуджальнасць, паслабленне памяці, магутнае ўздзеянне аказваецца на нервовую сістэму.

Небяспечныя ці папулярныя сродкі для ўборкі?

Як правіла, выбіраючы побытавую хімію для дома, людзі схільныя набываць найбольш агрэсіўныя сродкі: з імі хутчэй можна дамагчыся ідэальнай чысціні. За што даводзіцца расплачвацца, удыхаючы лятучыя таксічныя рэчывы, якія ўтрымліваюцца ў чысцячых і мыйных сродках: хлор, фасфаты, павярхоўна-актыўныя рэчывы, трыклазан і нават араматычныя ферменты.

«Рэгулярнае ўжыванне таксічнай побытавай хіміі, асабліва ў дрэнна праветраных памяшканнях, можа выклікаць галаўныя болі, розныя алергічныя рэакцыі, зніжэнне імунітэту і нават справакаваць развіццё анкалагічных захворванняў. Пазбегнуць гэтых шкодных наступстваў можна, выбіраючы экалагічную побытавую хімію і вяртаючыся да народных сродках падтрымання чысціні ў доме. Напрыклад, значна больш бяспечныя рошчына воцату, соды, цытрынавы сок, гарчычны парашок, мыльны раствор і да таго падобныя рэсурсы», — кажа галоўны лекар Verba Mayr Наталля Эдэль.

Па якіх сімптомах можна зразумець, што ў паветры прысутнічаюць таксічныя рэчывы?

Да сімптомаў, пры з'яўленні якіх варта звярнуць увагу на якасць паветра ў кватэры, адносяцца: галаўныя болі, парушэнне сну, млосць, лушчэнне скуры, непрыемны прысмак у роце пасля абуджэння, кручэнне галавы, раздражненне склізістай вачэй. «Але не варта пры першым жа з'яўленні аднаго з сімптомаў ўпадаць у паніку: стан навакольнага паветра — не самая частая прычына гэтых збояў у арганізме. Для пачатку трэба выключыць больш "папулярныя": няправільнае харчаванне, стрэс, недасып», — каментуе Дзмітры Гарнастолеў, галоўны лекар сеткі медыцынскіх цэнтраў «Медскан». А вось цяжкае дыханне, парушэнне сардэчнага рытму, страта арыентацыі ў прасторы — гэта ўжо сімптомы, з якімі нельга марудзіць і трэба адразу выклікаць хуткую дапамогу. Яны могуць паказваць на цяжкую алергічную рэакцыю ці атручванне таксічнымі рэчывамі.

---

Рэгулярнае ўжыванне таксічнай побытавай хіміі можа выклікаць галаўныя болі, алергічныя рэакцыі і зніжэнне імунітэту

---

Як зрабіць паветра ў кватэры чысцейшым?

У змаганні за чыстае паветра трэба выбіраць метады ў залежнасці ад сітуацыі і тыпу забруджвання. Вадзім Рукавіцын, эколаг-кансультант EcoShopper, раіць: калі кватэра знаходзіцца каля вялікай шашы або буйнога завода, ўсталяваць фільтр на клапан прытокавай вентыляцыі і не адчыняць у памяшканні вокны для праветрання. А калі карыстаецеся шкоднай фарбай, мэбляй ці будаўнічымі матэрыяламі, наадварот — трэба часцей праветрываць пакой ці чысціць паветра праз спецыяльныя побытавыя фільтры, — у выпадку, калі крыніцу забруджвання нельга аператыўна ліквідаваць.

«Фарбы, лакі, клеі часта вылучаюць бензол, талуол, ксілол і іншыя лятучыя арганічныя злучэнні. ДСП, некаторыя віды пластыка і пенапласт у працэсе вытворчасці насычаюцца канцэрагенам фармальдэгідам. Пры гэтым няма адназначна небяспечных і адназначна бяспечных відаў лакафарбавых матэрыялаў і клею — гэта залежыць ад складу канкрэтнага прадукту», — кажа эколаг. Шкодныя рэчывы могуць прысутнічаць, але ў прымальнай для чалавека канцэнтрацыі і не наносіць шкоды, таму пры выбары трэба звяртаць увагу на міжнародную экамаркіроўку. Вось асноўныя з іх: Ecolabel ( «Еўрапейская кветка»), Nordic Ecolabel (Nordic Swan, «Паўночны лебедзь»), нямецкая маркіроўка Der Blaue Engel («Блакітны анёл»), найбольш пашыраныя ў ЗША і Канадзе Green Seal і EcoLogo, а таксама «Лісток жыцця» (Vitality Leaf).

У выпадку забруджвання паветра найбольш эфектыўна будзе выкарыстоўваць кварцавыя лямпы (ёсць невялікія хатнія мадэлі) і праветрыванне. Асабліва гэта актуальна, калі ў кватэры доўга хтосьці хварэў. Калі ж паветра забруджана спорамі плесні, неабходна ўсталяваць яе крыніцу і перш за ўсё пазбыцца грыбка. Таксама ў гэтым выпадку дапаможа ўзмоцненая прытокава-выцяжная вентыляцыя і паніжэнне вільготнасці да 40-60%.

Калі казаць аб універсальных прыладах ачышчэнні паветра ў кватэры, лепш за ўсё з гэтай задачы даюць рады хатнія ачышчальнікі і мыйкі паветра. Яны адрозніваюцца камплектамі фільтраў, кожны з якіх прызначаны для ліквідацыі пэўнага віду забруджвання. «Часцей за ўсё сустракаюцца ачышчальнікі з вугальнай мембранай, механічнай ачысткай і іанізатарамі. Для ачысткі ад бактэрый і арганікі трэба, каб у ачышчальнікі былі ўштукаваныя іонна-каталітычны або стрымерны фільтр з кварцавай лямпай закрытага тыпу», — дае рэкамендацыі Вадзім Рукавіцын.

Часткова засцерагчы сябе можна яшчэ на этапе выбару месца для пражывання. У першую чаргу варта ўлічыць наяўнасць побач вялікіх магістраляў, прамысловых аб'ектаў і звалак. Але незалежна ад раёна кожны канкрэтны дом аптымальна разглядаць асобна, улічваючы рэльеф, аддаленасць ад магістраляў і чыгункі, колькасць паверхаў, блізкасць да парку, камунікацыі, тып дома, гісторыю раёна і іншыя параметры.

Навошта азеляняць тэрыторыю побач з домам і праветрываць кватэру?

Для падтрымання працы ўсіх сістэм чалавечага цела неабходны пастаянны цыркуляторны працэс, які ажыццяўляецца пры дапамозе дыхання: пры паступленні кіслароду ў клетках адбываюцца абменныя працэсы, дзякуючы якім вылучаецца энергія. Якасць паветра для дыхання грае галоўную ролю, таму так важна яго падтрымліваць. Любоў Багданава, дыхальная тэрапеўтка, кіраўніца Міжнароднага цэнтра вывучэння і практыкі ўсвядомленага дыхання, раіць азеляняць тэрыторыю побач, каб за акном паветра было як мага больш чыстым. Лісце дрэў актыўна ўлаўлівае пыл і зніжае канцэнтрацыю шкодных газаў. На думку навукоўцаў-біёлагаў, летам дрэва сярэдняй велічыні за суткі вылучае столькі кіслароду, колькі неабходна для дыхання трох чалавек, а парк ці гай ля дома ачысціць ад вуглякіслага газу пласт паветра таўшчынёй да 45 метраў — гэта каля 15 паверхаў. Лепш за ўсё саджаць каштан, таполю, вяз, лістоўніцу, а з хмызоў — бэз, гарошкавае дрэва, шыпшыну. Пакаёвыя расліны таксама ўносяць ўклад у чысціню паветра. Для выбару канкрэтнага віду можна скарыстацца спісам NASA, што складзены ў 1989 годзе па выніках даследавання раслін, якія дапамагаюць у замкнёнай прасторы не толькі паглынаць вуглякіслы газ і вылучаць кісларод, але і выдаляць з атмасферы некаторыя шкодныя рэчывы (фармальдэгід, бензол, трыхлорэтылен). Усяго ў гэтым спісе блізу 30 раслін; з самых эфектыўных, якія валодаюць комплексным уздзеяннем, — плюшч звычайны, эпіпрэмнум залацісты, спатыфілум, бамбукавыя пальма (хамедарэя), сансевіерыя, драцэна маргіната і хрызантэма садовая. Рэгулярная вільготная ўборка неабходная для падтрымання чысціні паветра: вільгаць апускае пыл, чысцячы ад яе атмасфернае паветра.

Пры гэтым лятучыя злучэнні сродкаў бытавой хіміі і асабістай гігіены часта бываюць прычынамі алергічнага кашлю або забітасці носа, катару ці моцнага чхання, таму лепш выбіраць натуральныя сродкі для уборкі памяшканняў і гігіены цела.

«Рэгулярна праветрывайце кватэру: вуглякіслы газ, які вылучаецца пры выдыху, у паўтары разы цяжэйшы за атмасфернае паветра і ў неправетраным памяшканні ён назапашваецца. Старайцеся як мага больш часу бавіць на прыродзе: менавіта экафлора стварае найбольш спрыяльную для чалавека дыхальную сумесь, чым не можа пахваліцца гарадское асяроддзе пасялення », — раіць дыхальная тэрапеўтка. Паветра нельга зрабіць абсалютна чыстым, але сам чалавек, кіруючы сваім дыханнем, можа мінімізаваць шкоднае ўздзеянне.

Насавое дыханне ўнікальнае тым, што яно забяспечвае ўвільгатненне і ачыстку паветра, які паступае звонку ў цела чалавека. Склізістая абалонка насавых хадоў улоўлівае часціцы пылу і іншыя іншародныя часціцы, а таксама вірусы і бактэрыі. Асаблівы склад склізі абясшкоджвае іх, а мігатлівы эпітэлій забяспечвае іх выдаленне з паражніны носа.

Лайфхакі і гаджэты, якія дапамогуць падтрымліваць паветра чыстым

Паколькі вільготная ўборка — адзін з самых эфектыўных спосабаў дамагчыся чыстага паветра ў кватэры, трэба стварыць для яе ўмовы: сістэматызаваць захоўванне рэчаў, прыбраць вопратку, кнігі і посуд у зачыненыя шафы і кантэйнеры, пакінуўшы вольнымі максімум адкрытых гарызантальных паверхняў.

У ідэале трэба падумаць аб якасці паветра ў кватэры яшчэ на стадыі рамонту: выбраць экалагічныя матэрыялы, раяць Сяргей і Вераніка Кавалёвы, архітэктары Artbaza.studio. Для падлогавага пакрыцця лепш за ўсё падыдзе масіў дрэва або коркавая плітка: гэтыя матэрыялы лёгка мыюцца і не вылучаюць таксічных рэчываў. Для афарбоўкі сцен або столі архітэктары студыі Artbaza выкарыстоўваюць японскія фарбы з антыбактэрыйным пакрыццём, без свінцу, а ў аздабленні часта ўжываюць цэлыя слэбы мармуру, масіў дрэва, камяні і мінералы натуральнага паходжання — усе гэтыя матэрыялы прыродныя і бяспечныя. Падтрымліваць паветра чыстым і здаровым дапамогуць тэхнічныя навінкі. Напрыклад, генератар кіслароду: ён, прапускаючы паветра праз фільтры, пераўтворыць яго ў чысты кісларод. Больш стандартныя, але таксама карысныя ачышчальнікі і іанізатары паветра. «Каб выбраць добры ачышчальнік паветра, важна ведаць аб'ём пакою: аб'ём памнажаем на тры — менавіта столькі прыбор павінен праганяць праз сябе паветра. Таксама купляючы звяртайце ўвагу на наяўнасць некалькіх фільтраў і шматузроўневую ачыстку», — раяць Вераніка і Сяргей Кавалёвы.

Акрамя ачышчэння, паветра мае патрэбу ў насычэнні вільгаццю: тады шкодныя часціцы будуць асядаць на падлогу, а не ўдыхацца; больш за тое, нармальны ўзровень вільготнасці карысны для дыхальных шляхоў і стану скуры. Самыя тэхналагічныя памочнікі тут — ультрагукавыя ўвільгатняльнікі. Звычайна яны абсталяваны ўбудаваным гідрастатам і здольныя аўтаматычна падтрымліваць вільготнасць паветра ў шырокім дыяпазоне (ад 20 да 90%). Купляючы ўвільгатняльнік любога тыпу, трэба абавязкова пацікавіцца, на якую плошчу ён разлічаны.