Дзе ты жывешЯ живу в типовом блочном доме в квартире Vintage

Текст и фотографии

ЕЛЕНА СЕЛЬКИНА

Район с пасторальным названием Зеленый Луг вырос на северо-востоке Минска, чтобы к 1980 году, «когда наступит коммунизм», каждая советская семья встречала его в своей квартире, как обещал еще в 1961 году Никита Хрущев. Открывались новые предприятия, Минск рос и требовал новых жилых районов для десятков тысяч людей, которые переселялись из провинции.

До революции тут было урочище Зеленый Луг — один крестьянский двор, корчма, фольварок и два хутора. В 1930-е — кооперативное хозяйство. В 1976 году деревня на 200 дворов была включена в городскую черту и вскоре исчезла с карт, оставив на них свое название. Была снесена и деревня Подболотье, что стояла невдалеке, в пойме реки Слепни, среди холмов, болот и торфяных разработок.

Уже с 1962 года на месте лугов и усадебной застройки постепенно возводили город в городе — жилой район, который делился на микрорайоны, в каждом создавалась своя инфраструктура, но ее строительство, как и сейчас, запаздывало. Жилье, учреждения обслуживания и места отдыха задумывались так, чтобы можно было комфортно жить, выезжая в центр города разве что на работу. Проект разрабатывал целый авторский коллектив — архитекторы Р. Артемчик, И. Ситникова, Л. Архангельская, Л. Клинцунова, Э. Левина, Л. Соколова, А. Шелякин.

Зеленый Луг–1 и –2 еще образует «строчная» застройка рядами пятиэтажных хрущевок и брежневок с просторными сквозными зелеными дворами, которые нынешние власти забирают под парковки и точечное уплотнение. В следующих «Лугах» архитекторы перешли к свободной группировке зданий, стараясь учесть особенности холмистого рельефа. А между «старыми» и «новыми» Зелеными Лугами начали строить Слепянскую водную систему, которая стала одним из двух беларуских архитектурных проектов, получивших Ленинскую премию. Около оригинальных каскадов любили отдыхать взрослые и дети. Тогда еще вода не цвела и можно было безопасно купаться.

Зеленый Луг–4 и Зеленый Луг–5 построены на месте соснового леса на горке, куда со всего Минска приезжали кататься на лыжах, съезжая до самой деревни. Со временем кварталы слились в единый микрорайон и теперь на картах отмечаются как Зеленый Луг–5. Строительство домов здесь было под вопросом — слишком большой перепад высоты, до 12 метров. Однако разработки МПОИДа (будущего МАПИДа) позволили создать 5-, 7- и 9-этажные дома, которые «сбегают» по склону холма с террасы на террасу. Остальные девятиэтажные панельки типовой серии М-464, самые массовые в Минске и области, роднят Зеленый Луг с другими районами — Серебрянкой, Востоком, Юго-Западом.

Основная улица в Зеленом Луге–5 названа в честь героя СССР Дмитрия Карбышева, который участвовал в войнах, начиная с Русско-японской, в немецких концлагерях был руководителем подполья и погиб в феврале 1945-го. Любопытно, что его имя носит бульвар в Москве и улицы во многих городах, танкер, пассажирский теплоход, школы, предприятия и даже малая планета Солнечной системы, открытая советскими астрономами, — М 1959.

Сейчас идет строительство третей линии минского метро, официальное название ветки — «Зеленый Луг». Замыкающей станцией будет остановка «Логойская». А еще в 1970-х за конечной трамвая и птицефабрикой все заканчивалось, и в новые микрорайоны не ходил транспорт. В распутицу люди шагали километры по грязи в резиновых сапогах, а в троллейбусе переобувались в приличную обувь. Там, где было болото с кочками, переходили по деревянным дощечкам. Через ржаное поле направлялись в магазин на перекресток с улицей Седых и по пути разгоняли коров. В лесу собирали ягоды и грибы. А когда построили Цнянское водохранилище, на подъездах домов появились объявления: «Сниму квартиру в вашем доме на лето». В озере люди купались и ловили рыбу —  чем не курорт?

Я люблю гэтае месца і не хачу адсюль з'язджаць. Тут прыгожа, ціха (а я люблю гучнасць і вялікую колькасць людзей, толькі калі выступаю на сцэне) і, як ні банальна, — чыста, няма натоўпаў. З дзецьмі зручна — і летам і зімой можна знайсці цікавыя месцы, куды схадзіць: лес, горка, канал, аэрадром, які шкада, што пераносяць на новае месца. Тут і я вырасла. Мабыць, крамольную рэч скажу, але мне падабаецца, што насупроць нас Сляпянскую водную сістэму не рэстаўруюць — яна такая, якой была ў маім дзяцінстве. Я знаходжу непаўторны шарм у тым, што на маленькіх лесвічках, якія былі задуманыя ў недарэчных месцах, дзе ніхто не ходзіць, прараслі і квітнеюць кусты шыпшыны. Там можна здымаць фільмы пра Рэнесанс!

Мая сяброўка, якая жыве побач з гандлёвым цэнтрам «Тытан», дзе віруе жыццё, кажа: «Як ты тут жывеш? У мяне ўсё побач. Пайшла і купіла тое, што трэба». Але мне гэта не настолькі актуальна, больш важна адчуванне спакою. Раён вельмі ўтульны, жывы. Не хайтэчны, а вінтажны.

З дзяцінства мне найбольш запомнілася не будоўля Зялёнага Лугу, а яго эвалюцыя. Як пункт прыёма шклатары стаў офісным будынкам. Ці пераўтварэнні «Овощного магазина» — зараз там зноў прадуктовая крама, і калі заходжу, быццам бачу з тых часоў жахлівыя чорныя скрынкі з бульбай, з буракамі. З Домам побыту звязаныя ўспаміны: разам з сяброўкамі мы лазілі на ягоны дах — была вінтавая лесвіца, якую зараз замуравалі. Можа, стан сучаснага грамадства не можа дазволіць ані дзецям, ані дарослым лазіць на дах? Зараз лічыцца, што гэта патэнцыйна вельмі небяспечна.

Двор быў для нас цэлым сусветам: я і ў футбол з хлопцамі гуляла, і ў бадмінтон, і ў настольны тэніс, і з гітарай сядзела пад пад’ездамі. Зараз кажуць, што ўся моладзь сядзіць у тэлефонах, але я назіраю іншае — падлеткі настолькі актыўна гуляюць у нашым двары, што часам з дзецьмі страшнавата выйсці, малым не застаецца месца. Займаюцца чым заўгодна да самых глыбокіх маразоў, часта акупуюць дзіцячую карусельку. Вядома, маленькія дзеці плачуць, ім таксама хочацца катацца. Іншыя мамы спрабуюць дакрычацца да сумлення хлопцаў і дзяўчат, але яны сядзяць, як сядзелі, мацюкаюцца, п’юць. Я не магу іх моцна абвінавачваць, бо хто ж не гуляў па дварах у шаснаццаць гадоў? Не лічу, што моладзь горшая за тых, каму за трыццаць, проста розныя жыццёвыя ўстаноўкі. Іх не праймеш назідальнымі спічамі.

Думаю, з усімі магчыма знайсці агульную мову. Праўда, можа быць, яшчэ сваю ролю ва ўсталяванні дыялогу грае тое, што я пакуль «няблага захавалася» у знешнім плане, і гэтыя падлеткі перыядычна, калі іду за сваімі дзецьмі ў школу ці садок, спрабуюць мяне спыніць і пазнаёміцца!.. Але мае знаёмыя хлопцы іх асаджваюць і кажуць: «Тихо, тихо, у нее дети» (смяецца). Таму казаць, што двары спусцелі, рана. Дакладна не наш.

Мае бацькі два гады стаялі ў чарзе, каб атрымаць менавіта трохпакаёвую кватэру. Засяліліся летам 1976 года, як толькі дом здалі. Першыя гаспадары па большай частцы працягваюць тут жыць, а таксама іх нашчадкі. Прысутнічаюць усе пакаленні, а не толькі моладзь, як у Каменнай Горцы, дзе набываюць кватэры ў новых дамах.

Мабыць, Зялёны Луг–5 адно з выдатных дасягненняў савецкiх архітэктараў, і зверху на Google-мапах бачная іх задума, але не магу сказаць, што такая канфігурацыя і размяшчэнне будынкаў вельмі зручныя, каб жыць. Да гэтага часу я блытаюся ў дамах, яны пастаўленыя і пранумараваныя дзіўным чынам. Асабліва нязручна кіроўцам, бо няма заездаў з Карбышава, і трэба спачатку ехаць у нейкі апендыкс – раней не звярталі столькі ўвагі на патрэбы аўтамабілістаў.

У працы будаўнікоў, на жаль, было шмат хібаў. Калі я сама рабіла рамонт, сутыкнулася з ненармальнымі рэчамі і расказала пра гэта матулі. Яна ж паведаміла мне: калі толькі атрымалі кватэру, людзям казалі, што можна напісаць свае заўвагі да якасці. Мой бацька склаў спіс, у якім было больш за трыццаць недаробак. Заўвагі былі пададзеныя, але, на жаль,нічога не рабілася. Таму, калі ўжо я сама змывала шматлікія слаі вапны са столі ў прыхожай, аднекуль проста на галаву мне пачала падаць тынкоўка. Аказалася, што ў столі была вялікая шчыліна, якую замазалі, каб не было бачна, але спачатку заткнулі пакляй. На мяне вываліліся анучы ды нейкія шкарпэткі. Як чалавек, які не мае досведу ў прафесійных будаўнічых работах, я не змагла затынкаваць шчыліну належным чынам, і дагэтуль там застаўся след.

Я не звярталася да будаўнікоў, але й не мела магчымасці самой рабіць апалубку, таму абабіла цэмент кайлом і абыграла дэкаратыўна — лічу, што вынікам магу ганарыцца.

Рамонт у кватэры рабіўся не аднойчы. Калі здалі дом, быў мінімальны рамонт, паклеены шпалеры, але мая мама вялікі аматар зменаў. Амаль штомесяц у нас былі перастаноўкі, перасоўванні мэблі — мы ўдвох цягалі піяніна з пакоя ў пакой, чаго толькі нi рабілі. І час ад часу, калі нам усё надакучвала, мы клеілі новыя шпалеры і фарбавалі падлогу ў новы колер — не дзеля касметычнага рамонту, а для добрага настрою.

Апошні рамонт я пачала рабіць сваімі сіламі і з мінімальнай колькасцю грошай. Мне цяжка было прытрымлівацца адзінага стылю — хаця б стылю шале, які я вельмі люблю, бо для гэтага патрэбныя даволі значныя сродкі і хаця б яшчэ адна пара рук. Ды і ў панэльнай кватэры зрабіць яго амаль немагчыма. Я ведала, што мне падабаецца, і разлічвала, што мне па сілах. Напрыклад, я не збіралася змываць вапну са столі ў дзіцячым пакоі, таму прыдумала прыладзіць штучныя кроквы для прыгажосці. Старое люстэрка 30-х гадоў прывезла з лецішча. Дзядуля з бабуляй будавалі лецішча ў 50-я і звозілі туды ўсю мэблю, якая лічылася нямоднай. Зараз мяне гэтая мэбля задавальняе цалкам.

Вось жалезны ложак, які я толькі пафарбавала і набыла да яго дзіцячы артапедычны матрас. Шафа ў спальні таксама прыехала адтуль і толькі была аздобленая. Другая шафа знойдзеная на Куфары за смешныя грошы. Людзі самі прывезлі і былі настолькі радыя, што пазбавіліся яе, зазначыўшы, што да маёй кватэры яна сапраўды больш пасуе. На ёй была выпаленая страшэнная піраграфія, я знішчыла сляды вялізных рамонкаў, пафарбавала і размалявала шафу ў стылі шале — гэта класічныя аўстрыйскія малюнкі, якія там робяцца на мэблі, напрыклад у Альпах.

У розныя часы я рабіла апгрэйд мэблі ў розных тэхніках — найбольш раннія самыя простыя, такія як дэкупаж, якім зараз ужо не займаюся, бо спачатку вынік падаецца класным, а потым глядзіш і думаеш: «О Божа, які лубок!» Потым стала размалёўваць. А калі мне прывезлі два звычайныя савецкія крэслы, абцягнутыя каленкорам, крышку пагрызеныя мышамі, я зняла пакрыццё — сябрую з хімрэактывам Б-52 — зрабіла піраграфію, прамарыла, залакіравала, перацягнула падушачкі і нават зрабіла вышыўку. Мастацкую вышыўку я выкладаю ў Школе выкшталцоных рукадзелляў, і ў мяне дома шмат маіх прац у выглядзе і карцін на сценах, і простых побытавых рэчаў, як рукавіца для гарачага на кухні.

Маю дзве вінтажныя швейныя машынкі, таму зняла адну і зараз на яе станіне ў гасцёўні жыве сінтэзатар. Станіну таксама рэстаўравала, бо падчас вайны, каб зберагчы, яе закопвалі ў зямлю. А вось крэсла-гайдалка мадэрновае. Больш за тое, пасля майго прыклада шмат хто з сяброў пачаў замаўляць такія ж. Я часта задаю моду, напрыклад, у адзенні — знайду што-небудзь у чэрыці-шопе ці пашыю, і ўсе кажуць «гэта занадта фрыкова», а праз паўгады самі такое носяць.

Мае знаёмыя, якія прыходзяць у госці, звычайна кажуць, што мая кватэра непадобная да іншых. Але аднойчы, калі я была на гастролях, у мяне ночылі студэнткі — я дазволіла сваёй сяброўцы ды яе аднагрупніцам перажыць у мяне сэсію.

Як казалі лаціняне, suum cuique — кожнаму сваё. Напрыклад, я не люблю хайтэк, для меня гэта тое ж, што ночыць у офісе ці школе.

Лічу, што піяніна ў доме павінна быць, нават проста для агульнага развіцця. Калі я была маленькая, у кватэры было ажно два фартэпіяна. Адно вельмі старое — разное, прыгожае, але ад старасці рассохлася і перастала граць і настройвацца. Бацька граў на бас-гітары, аднаго піяніна было дастаткова, таму зрабілі пісьмовы стол — знялі крышку, клавіятуру, паставілі сталешніцу, і ўсё дзяцінства я за ім працавала. Потым яго разабралі і звезлі на лецішча. Цяпер я вярнула разныя ногі таго самага фартэпіяна і зрабіла шляхетную лаву ў прыхожай.

Мой бацька быў «класічны фізік-лірык» — адзін з першых праграмістаў у краіне, які граў у музычным ансамблі «Шпакі». Яны стасаваліся з «Сябрамі», «Песнярамі», дарэчы ў «Шпакоў» была найлепшая апаратура, нават «Песняры» яе пазычалі. А калі бацька купіў рыжскую стэрэасістэму, матуля плакала, бо яна каштавала не адну зарплату. Але ж калонкі яе працуюць у мяне дагэтуль. Памятаю часы, калі ў кватэры вакол прайгравальніка збіраліся татавы сябры, каб здымаць ноты «Ролінг Стоўнз» ці «Пінк Флойд».

Бас-гітара ў непадключаным стане гучыць ціха, тата нікому не перашкаджаў, я значна больш нязручны сусед. Асабліва ў універсітэцкія часы, калі ў мяне быў страшэнна гаражны гурт — там граць яшчэ ніхто асабліва не ўмеў, але мы любілі збірацца на рэпетыцыі, якія часам ладзіліся ў мяне дома. Суседзі прыходзілі, ім аднолькава не падабаўся Бах і каверы на “Блэк Саббат”. Суседзі таксама перманентна робяць рамонты і ўтвараюць шум, але гэта лічыцца нармальным — гэта ж не вакалізы распяваць!.. Тут добра чутно праз сцены, і гэта вялікі мінус.

Яшчэ мне не вельмі падабаецца планіроўка. Канешне, мне здавён, калі яшчэ гэта не было модным мэйнстрымам, хацелася аб’яднаць кухню, адзін пакой ды прыхожую ў адну залю, бо прыхожыя зараз не выкарыстоўваюцца належным чынам. Пакуль я прыладзіла там кніжныя паліцы і павесіла старыя фатакарткі сваіх прадзядуль і прабабуль.

Дзякуючы добрай бабулінай памяці, мамін радавод (дзе не было шляхетных Адамаў, Караляў, Эмілій ды Стафаній, як у татавых продкаў па мацярынскай лініі) я ведаю лепш за бацькаў — да канца XVIII стагоддзя. Напрыклад, у прабабкі маёй было чатырнаццаць дзяцей, а прадзед быў лесніком. А вось пра дзеда па лініі таты ведаю менш: чамусьці разам з братам, Міколай Ваданосавым, у будучым беларускім пісьменнікам, яны былі беспрытульнікамі напрыканцы 20-х гадоў, начавалі пад нейкімі цягнікамі. Потым вывучыліся, працавалі, вярнуліся на сваю радзіму — у вёску Ніўкі пад Барысавам. Падчас вайны дзед быў лётчыкам-знішчальнікам. Было нешта невядомае і цёмнае ў іх мінулым, але добрыя людзі атрымаліся, як казала мая бабуля, нязломкі.

Мая бабуля па татавай лініі ў пашпарце была запісаная як Марыя Адамаўна, але ўсё жыццё яе звалі Таісія, ёй так падабалася. Яе дзявочае прозвішча Чакатоўска — бацькі паходзілі з мінскай шляхты. Быў свой маёнтак, лёкай, пакаёўка, нянька, але што сталася з яе бацькамі пасля рэвалюцыі і якім чынам яна існавала і жыла, не ведаю. Яна ніколі пра гэта не расказвала. Ведаю, што падчас Другой сусветнай яе пагналі ў Германію, дзе яна апынулася ў жаночым канцэнтрацыйным лагеры Равенсбрук, які называлі «жаночае пекла». На людзях там ставілі медычныя вопыты і ёй увесь час нешта калолі. Напрыканцы вайны, калі спешна замяталі сляды і вялі на расстрэл, уварваліся нашыя войскі і паспелі выратаваць. Яна доўга шла дадому, на дваіх з сяброўкай была толькі адна пара ботаў. Выжыла, выйшла замуж, нарадзіла трох дзяцей.

Але вайна моцна паўплывала на яе. Бабуля Тася была вельмі набожная каталічка, чытала духоўныя кніжкі і пужала, што мы ўсе скончым сваё жыццё ў пекле. Увесь час яна чакала вайны. Пасля яе смерці мы знайшлі ў яе кватэры рэчы, якімі звычайна людзі карыстаюцца, а не захоўваюць. Там былі поўныя антрэсолі мыла, якому немаведама колькі гадоў. У гаражы стаялі мяшкі з сухарамі, пыласос, намёт, некалькі крэслаў, якім ужо пацукі ножкі паабгрызалі, некалькі сервізаў і гэтак далей — усё складвалася побач з машынай. На ўсялякі выпадак. Яна шмат чаго назапасіла. Я нават дагэтуль нашу яе адзенне — засталіся цікавыя сукенкі, кашулечкі, настолькі незвычайныя, што я часта апранаю іх на канцэрты.

Калісьці я атрымала адукацыю па спецыяльнасцi «Гісторыя. Рэлігіязнаўства». Я сапраўды хварэю гісторыяй — ніяк не магу разарвацца паміж ёй, музыкай, паэзіяй і дэкаратыўна-прыкладным мастацтвам. Напэўна, гэта наклала адбітак і на тое месца, дзе я жыву.