Вы чулі пра сэлфі ў глухой беларускай вёсцы ў сярэдзіне 1970-х? Мы таксама не, пакуль фатограф Сяргей Ляскець выпадкова не патрапіў на архіў з негатывамі. Блізу 12 стужак і 393 кадры, 7 папяровых скруткаў з праяўленымі здымкамі вясковага жыцця. Сяргей распавёў The Village Беларусь, як ён знайшоў аўтара здымкаў.

Натуральна, аўтар — не беларускі Карцье-Брэссон, але здымкі маюць сваю магію. Відавочна, што фатаграфаваў падлетак. Гэта бачна па кропцы, адкуль рабіліся фатаграфіі, па эмоцыях людзей на кадрах, па памылках, якія сёння выглядаюць модна і канцэптуальна.

Цяпер фота з такімі сюжэтамі ёсць у кожнага падлетка ў тэлефона, але гэта было болей за 45 гадоў таму! У час, калі панавала пратакольная афіцыйная фатаграфія, і так ніхто не здымаў. Болей таго, такую фатаграфію ніхто б сур’ёзна не ўспрымаў.

Текст и фотографии

Сергей Лескеть

У эпоху гугла ў пошуку дапамаглі бабкі

Я разглядаў здымкі і разважаў пра характар фатографа. Мне ён падаваўся цікаўным, задуменным і нешматслоўным падлеткам. І я вырашыў даведацца пра лёс аўтара і герояў здымкаў.

Асобныя паперкі былі пазначаныя прозвішчам Пятровіч і 1976 годам. Мне пашанцавала, што Мікалай Нікіцін — чалавек які знайшоў архіў — старанна ўсё адсканаваў і апрацаваў. Гэта дапамагло мне зразумець вартасць знаходкі. Але я ведаў толькі, што архіў быў знойдзены на гарышчы адной з хат апусцелай вёскі.

Па завяршэнні аўкцыёна прадавец даў мне паперку з назвай зніклай вёскі — Зарудзе, Пастаўскі раён, і імёнамі некалькіх мужчын. Сярод іх — фатограф Раймонд Пятровіч, які ў 1960-1970 гадах жыў гэтым доме.

Я заняўся ўласна пошукам героя. Па маіх здагадках, гэта мусіў быць мужчына ва ўзросце да 60 год. Так цікава было з ім пагаварыць аб яго школьным захапленні!

Дзядзя Гугл ніякай інфармацыі па гэтым чалавеку мне не даў. Не дапамаглі і аднакласнікі. Звярнуўся ў Волкаўскі сельсавет. Яго супрацоўніцы, Раіса Браніславаўна і Алена Іванаўна, нічога не ведалі пра жыхароў Зарудзя і сям’ю Пятровічаў, але падзяліліся кантактамі апошніх жыхароў суседніх вёсак. Бубулькі мяне шмат распытвалі, раілі, каму лепей затэлефанаваць. У выніку я выйшаў на родную цётку фатографа, Вераніку Статута. Мы з ёй доўга размаўлялі пра вёску і яе жыхароў, і ў гэтай жанчыны я знайшоў адказы на свае пытанні. Як добра, што гэтыя людзі яшчэ жывуць, і з імі можна сустрэцца!

Вёска, якая засталася толькі на здымках

— Гэта ж трэба было мне так дадумацца — сэлфі рабіць, — зірнуўшы на здымак, смяецца Пятровіч.

Раймонд сёння жыве ў Глыбокім, у прыгожым доме ў цэнтры горада. Жыве з жонкай і маці, мае сына. Усё жыццё працаваў шафёрам, і з часоў юнацтва фатаграфіяй болей не займаўся.

— Здымаю як і ўсе, зараз тэлефон ва ўсіх ёсць з фотаапаратам, — сціпла кажа.

Мужчына быў шчыра здзіўлены майму званку. Ён не мог зразумець, як і адкуль я даведаўся пра тыя аматарскія здымкі.

— Мне падавалася, што гэтыя негатывы засталіся ў школьным фотагуртку, а яны, во, 40 гадоў праляжалі на гарышчы. Я большасці здымкаў ужо і не памятаю, і не згадаю адразу ўсіх людзей, — гартае здымкі Пятровіч і змаўкае. Падаецца, яго кранулі ўспаміны дзяцінства. Але суровы хутаранін хавае эмоцыі.

Разам едзем у яго роднае Зарудзе. Ад 9 дамоў засталося некалькі драўляных шкілетаў, якія цяпер старанна раскрадаюцца сучаснымі сталкерамі. Раймонд паказвае тыя вуліцы і дом, дзе ён рабіў здымкі – іх цяжка пазнаць.

— Я і зараз памятаю, як чакаў, пакуль не заснуць усе. Завешваў чым толькі можна вокны і спрабаваў друкаваць здымкі. Праявіцель, прамыўка, фіксаж, прамыўка, сушка… Бачкі і розныя фотапрылады, дзе яны зараз? Усе спяць, а я друкую фатаграфіі. А стужку запраўляў я пад коўдрай. Мне бацькі «Смену-8М» падарылі. Ужо і не памятаю чаму, мо таму, што ў гурток хадзіў, - дзеліцца ўспамінамі фатограф.

Хадзіць па зніклай вёсцы сумна, але ў тым і каштоўнасць здымкаў Раймонда: яны — помнік той вёсцы. Там зафіксавана жыццё, якога тут ужо ніколі не будзе, свет дзяцінства і радасці. Як пісала амерыканка С’юзэн Зонтаг: мы фатаграфуем тое, што мы любім і што падсвядома хочам мець. Гэтую любоў і захавалі кадры Раймонда. Чаму ён так здымаў? На гэта адказаў сам фатограф.

— Я ў дзяцінстве як у школу хадзіў, то дома быў толькі два дні. Астатнія пяць жыў у людзей, бо так было бліжэй да школы хадзіць. Тут жа адны балоты і лес. А зімы якія былі… намяце роўна з хатай. Страшна аднаму дзіцяці да дому ісці.

Відаць таму камера і дапамагла лавіць моманты і вобразы, якія былі такімі роднымі і блізкімі. Бо, часам, толькі тады пачынаеш любіць і разумець многія рэчы, калі іх страчваеш.

Даведка

«Смена-8М» — самая массавая і танная савецкая фотакамера. Пачала выпускацца ў 1970 годзе. Было выраблена болей за 20 мільёнаў фотаапаратаў, за што яна патрапіла ў кнігу рэкордаў Гінэса. Каштавала 15 рублёў. У той час у вёсцы атрымоўвалі заробак — 60 рублёў, пенсію — 12.