Пра сябе
Я гадавалася ў строгай царкоўнай сям'і, мой бацька займаў вельмі высокую пасаду ў шведскай царкве, мы шмат пераязджалі. Да дзевятнаццаці гадоў я не падазравала аб сваёй гомасексуальнасці. У сямнаццаць-васямнаццаць у мяне быў спачатку адзін хлопец, потым іншы. Не тое, каб я была ў захапленні ад гэтых стасункаў, але на дзяўчат асабліва не заглядалася. Увогуле, была пэўная, што натуралка.
Пра знаёмства з жонкай
Са сваёй будучай жонкай я пазнаёмілася ў каледжы, на літаратурных курсах. Яна адразу мне спадабалася. Хоць у яе быў хлопец, а я была вольная. Але нейкая хімія паміж намі ўзнікла адразу. Я не адважылася на першы крок, таму што не хацела ўмешвацца ў іх адносіны. Неўзабаве я зразумела, што і я ёй даспадобы. Пасля нашага першага пацалунку яна кінула хлопца, і мы сталі сустракацца. Першыя паўгода мы жылі асобна, а потым, калі паступілі ва ўніверсітэт, вырашылі з'ехацца. Тады я і вырашыла прызнацца бацькам і старэйшым сёстрам у тым, што лесбіянка. Сёстраў навіна не шакавала, хоць, вядома, яны былі ўражаныя. Бацькі, як ні дзіўна, мяне падтрымалі, сказалі, што будуць любіць такой, якая я ёсць. Гэта мяне вельмі кранула, хоць мы з імі не вельмі блізкія. Пасля гэтай размовы яны больш да гэтай тэмы не вярталіся. Мне здаецца, ім было крыху ніякавата, хоць да маёй будучай жонкі яны адразу ж паставіліся з прыязнасцю.
Субсідыю на жытло мы атрымалі ў поўным памеры, як і гетэрасексуальныя пары
Аб сумесным жыцці
Мы пачалі жыць разам у невялікім універсітэцкім гарадку на поўдні Швецыі. Наагул, ні ў Стакгольме, куды мы пераехалі потым, ні ў маленькіх гарадах, дзе мне даводзілася жыць, я не адчувала нястачы талерантнасці. Хоць непаразуменні здараюцца часта. Напрыклад, згодна са шведскімі законамі маладая пара, якая пражывае сумесна (гэта завецца sambo. — Заўвага рэд.), можа атрымаць матэрыяльную дапамогу на арэнду або куплю жытла. Паколькі мы з маёй дзяўчынай ужо жылі разам афіцыйна і былі зарэгістраваныя па адным адрасе, мы падалі дакументы на атрыманне гэтай субсідыі. Мне патэлефанавала дама з сацыяльнага аддзела і паведаміла, што паколькі мы сяброўкі, нам належыць меншая субсідыя. Я запярэчыла, што мы не сяброўкі, а маем рамантычныя стасункі. Дама трохі збянтэжылася, а потым сказала: «Я зразумела, добра». Субсідыю на жытло мы атрымалі ў поўным памеры, як і гетэрасексуальныя пары. «Партнёрства» мы зарэгістравалі ў 1999 годзе, тады гэта яшчэ так называлася. Але ўжо ў 2001 годзе, калі парламент прыраўняў гей-шлюбы да разнаполых сужонстваў, мы падалі новую заяву, і нашае партнёрства атрымала статус шлюбу. Тады мая жонка ўзяла маё прозвішча. Мы думалі, гэта ўсё спросціць, але нам даводзілася ўсюды ўдакладняць, што мы не сёстры. Пагатоў у мяне рэдкае прозвішча.

Аб нараджэнні дзяцей
Калі мы ажаніліся, дык зладзілі невялікае вяселле, запрасілі на яго блізкіх сваякоў і парачку сяброў. Усё прайшло сціпла, але я лічу гэты дзень адным з самых шчаслівых у маім жыцці. Ужо ў пачатку нашых адносін мы ведалі, што хочам мець дзяцей. У Швецыі, як на мяне, з гэтага зрабілі нейкі культ. Калі вы пабраліся шлюбам — няважна, аднаполы гэта шлюб ці разнаполы, — усе вакол цікавяцца, калі вы збіраецеся заводзіць дзетак. А калі адно дзіця ў сям'і ўжо ёсць, усе пачынаюць даймаць вас пытаннем, калі вы ўжо народзіце другое. Спачатку мы не ведалі, як гэта нам зрабіць, таму што варыянт традыцыйнага апладнення, то бок, секс з мужчынам, мы не разглядалі. І я, і жонка хацелі нарадзіць па аднаму дзіцяці.
Мы схадзілі на кансультацыю ў RFSL (вельмі ўплывовая шведская ЛГБТ-арганізацыя, якая аказвае дапамогу ЛГБТ. — Заўвага рэд.) І даведаліся, што можна зацяжарыць таксама альтэрнатыўным спосабам. Нам далі брашуры пра тое, як гэта зрабіць слушна і гігіенічна. Трэба было вырашыць пытанне з донарствам спермы. Проста знайсці донара — такі варыянт нас не вельмі задавальняў. Нам хацелася, каб біялагічныя бацькі, пажадана гей-пара, таксама былі зацікаўленыя ў дзецях і хацелі б выхоўваць дзетак супольна. Інтэрнэт тады не быў так пашыраны, і мы аддалі перавагу старамоднаму спосабу — даслалі аб'яву ў вялікую ЛГБТ-газету. На яе адгукнуліся некалькі мужчын, мы абралі Томі і Мікаэле. Яны нам спадабаліся: як і мы, у іхнім шлюбе панавала лагода. Каб даведацца пра іх лепей, на пару дзён мы паехалі разам у круіз на пароме. Па нашай просьбе яны здалі неабходныя аналізы.
Я лічу, што нам з бацькамі пашанцавала: нягледзячы на тое, што зараз яны, як і мы, у разводзе (мы развяліся пасля 14 гадоў шлюбу, яны — пасля 17-ці), Томі і Мікаэле нароўні з намі бяруць удзел у выхаванні дзяцей. Пасля нашага знаёмства мы вырашылі, што я нараджаю дзіця з Мікаэле, а мая жонка — з Томі, і што я зацяжару першай. У мяне нарадзіўся выдатны хлопчык, праз два гады мая жонка нарадзіла ад Томі дзяўчынку.
Нам хацелася, каб біялагічныя бацькі, пажадана гей-пара, таксама былі зацікаўленыя ў дзецях і хацелі б выхоўваць дзетак супольна
Аб падвойным разводзе
Калі ў нас з'явіліся дзеці, мы з жонкай купілі вялікі дом. Дзеці два тыдні ў месяц жылі з намі, а потым два тыдні — з бацькамі. З самага пачатку мы вырашылі быць з дзецьмі шчырымі і не хаваць, якім чынам яны нарадзіліся. Для іх мы абедзве — сапраўдныя мамы, Томі і Міке яны таксама лічаць сваімі сапраўднымі бацькамі. Дзеці ў курсе, што ў кожнага з іх ёсць біялагічная маці і біялагічны бацька: мой сын ведае, што ягоная біялагічная маці — я, а Мікаэле — біялагічны бацька, а Катарына ведае, што Томі — яе біялагічны бацька, а мая былая жонка — яе біялагічная маці. Тым не менш мяне яна таксама называе мамай. Мы ўсе па чарзе ходзім на бацькоўскія сходы ў школу. Калі раптам я не паспяваю ў школу да сына, ідзе мая былая жонка з адным бацькам. Калі былая не можа пайсці да дачкі на бацькоўскі сход, дык іду я з Мікаэле або Томі. Усе педагогі ведаюць, якая ў нас сям'я. Праўда, пасля таго як мы і Томі з Мікаэле развяліся, усё ўскладнілася. На судзе было прынятае рашэнне, што мы ўсе ўчатырох у роўнай ступені маем права быць з дзецьмі і ўдзельнічаць у іх выхаванні. Толькі ўсім нам яшчэ трэба было дамовіцца наконт графіку, калі і колькі дзеці жывуць з кожным з бацькоў. Спачатку панаваў вэрхал. І мне, і маёй былой, гэтак жа як і іхнім бацькам, было цяжка кантактаваць пасля разводу. Але мы не хацелі, каб гэта адбівалася на дзецях. Хоць, вядома, яны ўсё адчувалі. Нягледзячы на свае невялікія гады (сыну — 11 гадоў, дачцэ — 9), яны ўсё ведаюць і ўсё разумеюць. Я моцна перажывала развод і, калі шчыра, не хацела ведаць нічога пра новыя дачыненні маёй былой. Пагатоў я тады засталася сам-насам, і думка пра тое, што ў былой жонкі з'явіўся хтосьці, была для мяне невыноснай. Але паколькі дзеці прыязджалі да мяне і распавядалі, што ў іх іншай мамы — новая жанчына, што яны разам ездзілі ў аквапарк, даводзілася трываць і не паказваць, што я адчуваю. Аднак дачка бачыла, як я перажываю, і пыталася: "Мама, а можа, вы маглі б жыць ўтрох: ты, мама і яе сяброўка? І вам было б добра?» Я адказвала, што так не атрымаецца.
Я чула, як яны тлумачылі сябрам, што іх мамы палюбілі адна адну і захацелі, каб у іх таксама былі дзеці, як ва ўсіх.
Пра бацькоўства па чарзе
Зараз дзеці па чарзе жывуць у кожнага з нас. Да прыкладу, на выхадныя яны застаюцца ў Міке, пасля з панядзелка да пятніцы — мая чарга. Я забіраю іх увечары ў панядзелак са школы і бяру адпачынак на працы на некалькі дзён ці проста сыходжу з працы крыху раней. Пасля ў пятніцу вечарам іх са школы забірае Томі і так далей. Кожны месяц дзеці застаюцца ў мяне адзін раз на выходныя і адзін раз — у будні. І так — для кожнага з чатырох бацькоў. Праўда, Томі часам дае пудла. Ён можа раптам напісаць усім нам: «Я тэрмінова еду ў Іспанію на наступныя выхадныя, хто можа ўзяць дзяцей да сябе?» Мяне гэта асабліва раздражняе. Або калі ён кажа, што заедзе па дзетак раніцой, а потым у выніку прыязджае ўвечары. А мы ўвесь дзень сядзім і чакаем, калі ж ён прыедзе. Хай мы не ў лепшых адносінах, асабліва я з былой жонкай, але мы ўвесь час на сувязі і дапамагаем адно аднаму. Калі раптам хто-небудзь з дзяцей захворвае, усе бацькі адразу ж павінны быць у курсе, каб ведаць, што прыгатаваць, якімі таблеткамі назапасіцца, калі прыйдзе іх чарга прымаць дзяцей.
На святы накшталт Калядаў або Купалля кожны з нас бярэ дзяцей да сябе на два дні. Падчас летніх вакацыяў у нас ёсць прыкладна па два з паловай тыдні на кожнага, каб пабыць з дзецьмі. Нягледзячы на тое што я аднолькава люблю абодвух дзяцей, сын для мяне ўсё роўна асаблівы. Толькі дзецям я гэтага не паказваю. Праўда, калі сын трапіў у бальніцу з пераломам рукі, лекар патэлефанавала маёй былой. У нас па-ранейшаму адно прозвішча, і ў нейкіх дакументах дзяцей кантактнай асобай указаная я, у нейкіх — яна. Я ператэлефанавала лекару і папрасіла наконт хлопчыка тэлефанаваць мне, таму што я — біялагічная маці.
Аб адносінах на працы
Я — сацыяльная работніца. На працы ўсе ў курсе маёй арыентацыі, я ні ад каго нічога не хаваю. У маім цэнтры мы дапамагаем бацькам дзяцей з асаблівасцямі развіцця. Я сама вяду многія справы, кансультую бацькоў, у якіх, напрыклад, дзіця з сіндромам Даўна.
Неяк да нас звярнулася сям'я, якая складаецца з дзвюх маці, у якіх было дзіця з сур'ёзнай мазгавой траўмай. Яны збіраліся разводзіцца, і нам трэба было весці гэтую справу, таму што ўсе выпадкі дзяцей з асаблівымі паказаннямі па здароўі трапляюць да нас. І на працы абмяркоўвалі, як жа быць з дзіцём, калі гэта аднаполы шлюб. Як і ў любой іншай арганізацыі, у нас на працы гетэрасексуалы ў абсалютнай большасці. Я тады сказала: «Дазвольце мне выказацца, я ўсё ж маю ўяўленне, бо сама была ў шлюбе з іншай жанчынай». І нічога, калегі вочы не вылупляюць.

Пра тое, што думаюць дзеці
Я часта разважаю, былі б нашы дзеці больш шчаслівым, калі б у іх была звычайная сям'я і двое бацькоў. Калі шчыра, не ведаю. Я б шмат чаго дала, каб бачыць дзяцей кожны дзень. Але я змірылася з тым, як у нас усё ўладкавана. Нас часта пытаюцца: «І падабаецца вам катаваць дзетак адвечнымі пераездамі? Бо іх, напэўна, знясільвае ўвесь час пераязджаць з хаты ў хату". Мы пыталіся ў дзяцей, як яны маюцца. Яны кажуць: "Як да нас дык нам нармалёва, нам весела, у нас вялікая сям'я і замест дваіх бацькоў — ажно чацвёра! А вось вам самім, напэўна, усё гэта не вельмі, бо вы ж развяліся». Дзеці спакойна ставяцца да таго, што ў іх дзве мамы і два таты, іх не бянтэжаць пытанні аднагодкаў аб тым, як так атрымалася. Я чула, як яны тлумачылі сябрам, што іх мамы палюбілі адна адну і захацелі, каб у іх таксама былі дзеці, як ва ўсіх. Што яны знайшлі двух будучых тат і ўзялі ў іх насенне, але каб іх дзеці нарадзіліся, яны з гэтымі татамі разам не былі. Таму яны нарадзіліся па-іншаму. Вядома, чужыя дзеці слухаюць гэтую гісторыю з шырока растуленымі ратамі. Часам я задумваюся аб тым, ці не занадта эгаістычны гэты закалот, у які мы ўцягнулі сваіх дзяцей? Падумаць толькі! Калі яны, напрыклад, захочуць завесці свае сем'і, то на вяселле да іх прыйдуць не двое бацькоў, а цэлых чацвёра, а гэта ўжо чатыры сям'і. А калі ўлічыць, што ў кожнага з нас цяпер па новым партнёры, дык атрымліваецца, што гэта будзе ўжо восем чалавек. Але пакуль што ўсё вядзецца няблага, мы ўчатырох скідваемся на дні нараджэння дзяцей, хтосьці, да прыкладу, бярэ на сябе куплю шарыкаў для аздобы, хтосьці гатуе торт, нехта адказвае за гульні. Па чарзе возім іх адпачываць, сумесна аплачваем выдаткі на адукацыю.
Мяне нярэдка пытаюцца: «А як ты думаеш, твае дзеці — натуралы? А што, калі твой сын вырасце дый зразумее, што ён — гей?» Адказаць на гэтае пытанне няпроста. Вядома, для маіх дзяцей сам факт наяўнасці ў грамадстве гомасексуальнасці не з'яўляецца чымсьці надзвычайным. Але пры гэтым Катарына заўсёды закохваецца ў хлопчыкаў, хоць, вядома, ёй толькі дзевяць гадоў, так што яшчэ зарана казаць. Ёнас цікавіцца дзяўчатамі. Шчыра кажучы, я лічу за лепшае б, каб дзеці былі традыцыйнай арыентацыі. Мне не хацелася б, каб яны праходзілі ў жыцці праз тыя складанасці, з якімі даводзіцца сутыкацца мне. Нават у нашым грамадстве, якое лічыцца адным з самых талерантных, быць геем і лесбіянкай цяжэй, чым натуралам.
Шчыра кажучы, я лічу за лепшае б, каб дзеці былі традыцыйнай арыентацыі.
Пра бабуль і дзядуляў
Летнія вакацыі дзяцей мы плануем сумесна з бабулямі і дзядулямі астатніх бацькоў, таму што ім таксама хочацца пабачыць унукаў. Праўда, звычайна атрымліваецца не часцей, чым на Каляды, на зімовыя і летнія канікулы. Гэтым летам мы, хутчэй за ўсё, паедзем да бацькоў Міке на поўнач Швецыі, у іх вялікі гадовы дом ля возера. Ён вельмі прасіў нас перабудаваць графік так, каб у ліпені дзеці пабылі з ім. З маімі бацькамі, як і з бацькамі маёй былой жонкі, нашы дзеці маюць зносіны нячаста, таму што бацькі жывуць далёка ад Стакгольма. Але калі я выбіраюся да сям'і ў выходныя, дык імкнуся гэта зрабіць у тыя дні, калі дзеці ў мяне, таму што мае бацькі таксама хочуць іх пялегаваць. Наогул, у Швецыі не вельмі прынята далучаць бабуль і дзядуляў да выхавання ўнукаў ці пакідаць іх на лета з імі. Вядома, калядны вечар, калі збіраецца ўся сям'я, — гэта святое. У мінулыя Каляды мы ледзь не пасварыліся з другой маці, таму што не маглі вырашыць, каму з нас можна ўзяць дзяцей да сябе на выхадныя і павезці да сваіх бацькоў. У выніку дамовіліся, што ў суботу я вязу дзяцей да маіх бацькоў, затым у нядзелю яна вязе іх да сваіх. А на самі Каляды ўсе бацькі збіраюцца разам, таксама прыходзяць бацькі Мікаэле і Томі, таму што яны жывуць у Стакгольме. Бабулі і дзядулі абавязкова купляюць усім сваім дзецям і ўнукам падарункі на Каляды. Але выхоўваць дзяцей бацькі ў Швецыі любяць самі. Напрыклад, калі адзін з бацькоў працуе, дык другі (няважна, мужчына гэта ці жанчына) можа ўзяць адпачынак па догляду за дзіцём. Да сямі гадоў дзіця ходзіць у дзіцячы садок, дзе з ім займаюцца да шасці-сямі гадзін вечара. Пры тым, што працоўны дзень у большасці ўстаноў заканчваецца ў чатыры-пяць гадзін.
Па просьбе гераіні ўсе імёны былі змененыя.
Тэкст: Алена Крывавяз
Ілюстрацыі: Маша Шышова