У адной з серыяў «Доктара Хаўса» нядбайнага кранаўшчыка абвінавацілі ў тым, што небарака заснуў на працоўным месцы, нягледзячы на пачак кафеіну і пару выпітых кубкаў кавы. Пыхлівы лекар запэўнівае з экрану: чалавек, які звычайна не п'е кавы, заснуць пасля такой дозы стымулятара проста не ў стане. The Village надумаў высветліць, ці існуе аб'ектыўная доза кафеіну, якая здольная прымусіць арганізм забыцца пра сон, і звярнуўся з гэтым пытаннем да самнолага і нарколага.

З аднаго боку, ёсць даследаванні, якія кажуць, што пяць кубкаў кавы ў дзень, выпітых прамежкам у пару гадзін, дадуць дастатковы зарад бадзёрасці (і кафеіну не будзе занадта). Вынікаючы з той жа логікі, трэба выпіць два-тры кубкі добрай фільтр-кавы ўвечары, і тады вы зможаце прапрацаваць да самае раніцы. Праўда, варта падумаць аб арганізме, для яго гэта стрэс: замест звыклага начнога адпачынку вы прымусіце яго працаваць. У фільтр-каве, зазвычай, кафеіну больш, чым у эспрэса. Людзі мяркуюць, што ў эспрэса кафеіну больш, чым у іншых напоях, праз яго насычаны смак — гэта даволі пашыраная памылка. Але кафеін распушчаецца ў вадзе. Чым даўжэй трывае кантакт з вадой, тым багацейшы кафеінам становіцца напой.

З іншага боку, часта бывае так, што, выпіўшы зашмат кавы, замест бадзёрасці пачынаеш вадзіць носам. Гэта спрацоўвае механізм абароны, своеасаблівая зваротная рэакцыя на празмернасць. Пры збыткоўнай дозе кафеіну арганізм папросту пачынае адключацца і ўвальвацца ў дрымоту.

Міхаіл Бачкароў

самнолаг

Мы не можам даць стоадсоткавую гарантыю, што пэўны чалавек не засне. Найбольш эфектыўны спосаб: расцягваць прыём кавы на ўвесь перыяд часу і спалучаць з іншымі спосабамі — шпацырам, зыркім асвятленнем, прахалоднай тэмпературай, размовамі, абмежаваннем прыёму ежы.

Кафеін аказвае стымулюючае ўздзеянне на нервовую сістэму. Яно прыводзіць да павышэння разумовай і фізічнай працаздольнасці, памяншэння стомленасці і прыспанасці. Аднак, як і любы стымулятар, пры залішнім спажыванні кафеін можа прывесці да знясілення арганізму і павышэння прыспанасці. Надыходзіць момант, калі ён зусім не дзейнічае. Немагчыма ўвесь час стымуляваць працэс, калі няма дастатковага запасу энергіі. Калі вы хочаце ўзрухавіцца, дык досыць аднаго кубка кавы. У некаторых людзей сімптомы перадазавання кафеінам пачынаюцца ўжо з паўкубка кавы. Гэта залежыць ад звычак.

Час вывядзення кафеіну складае шэсць-сем гадзін. У курцоў — у два разы хутчэй, у той жа час некаторыя яго эфекты могуць захоўвацца даўжэй. У эксперыментах на здаровых добраахвотніках 300 міліграмаў кафеіну, прынятыя за шэсць гадзін да сну, зніжалі якасць сну амаль на такім жа ўзроўні, як і прынятыя за 20 хвілін да сну.

Яўген Рысін

Лекар, псіхіятр-нарколаг

Кава сапраўды валодае выразным стымулюючым эфектам, але вызначаецца ён не толькі наяўнасцю кафеіну. Акрамя кафеіну, у ёй змяшчаюцца іншыя злучэнні — тэабрамін і тэафілін. На арганізм ўздзейнічае не адасоблены кафеін, а спалучэнне рэчываў. Разам яны і выклікаюць залежнасць, дрыжыкі канцавін, сухасць у роце, няўрымслівасць і нават галюцынацыі.

З часам выпрацоўваецца талерантнасць арганізму да гэтага злучэння, і яна для ўсіх індывідуальная. Хоць можна вылучыць тэндэнцыю: напрыклад, у скандынаваў традыцыйна талерантнасць вышэйшая праз большую колькасць выпітай кавы.

Часам адбываецца парадаксальная рэакцыя, калі замест чаканага тонусу чалавек адчувае млявасць. Ці бывае наадварот: калі ад прыёму, напрыклад, снатворных сродкаў чалавек не спіць. Зрэшты, можна сустрэць і іншую рэакцыю арганізму названую пазагранічным (рус. запредельным) тармажэннем: пачаўшыся, узбуджэнне вельмі хутка абрываецца, змяняючыся тармажэннем.

Ілюстрацыя: Насця Яравая